Bellingcat bewijst dat iedereen misstanden kan onderzoeken: een recensie

Stel je eens voor: een groep doodgewone mensen zoals jij en ik die van achter hun computer op zoek gaan naar bijvoorbeeld daders van aanslagen gepleegd door geheime diensten – en – er in slagen door enkel met open bronnen meer te weten uit te vinden dan professionele opsporingsdiensten. Dat klinkt als een science fiction verhaal, maar dat is precies wat de mensen achter Bellingcat doen. Het boek ‘We are Bellingcat’ geeft een inkijkje in de wereld achter het onderzoekscollectief en het ontstaan ervan.

Het boek ‘We Are Bellingcat’ (Higgins, 2021) beschrijft het verhaal over de oprichter van Bellingcat, Eliot Higgins, iemand met een bovenmatige interesse in de actualiteit die graag journalist wil worden. Helaas lukte het hem niet zijn studie af te maken, maar de interesse in het vak laat hem niet los. Wat begint als iemand die in de avonduren naar nieuws speurt en steeds meer behoefte krijgt om het aan te vullen met extra feiten en onderbouwing, groeit langzaam uit tot een professionele organisatie.

Bekende voorbeelden

Aanvankelijk leest het boek wat stroef, als een soort roman van iemand die op zoek is naar zijn plek in de wereld. Langzaam komen er steeds meer zaken naar voren die de aandacht vasthouden, zoals de enorme rol van het collectief bij het zoeken naar de daders van de MH17-ramp. Dat veel van de zaken waarin Bellingcat een bijdrage heeft geleverd grote nieuwsfeiten zijn, helpt ook. Ook komen verhalenderwijs voorbeelden van hun werkwijze aan bod. Want hoe vind je een persoon waarvan je niet meer hebt dan een schuilnaam en een kort fragment met een stem? Het boek leest ook als een uitnodiging van de lezer om zelf in hun voetsporen te treden. Bellingcat is immers een groep ‘gewone’ mensen die op basis van open-bronnen onderzoek misstanden aan de kaak probeert te stellen. En die open bronnen zijn voor iedereen te zien en te verifiëren.

De organisatie wordt professioneler

Naarmate er complexere zaken aan bod komen, wordt het steeds interessanter. De zoektocht naar bijvoorbeeld de daders achter de aanslagen op de Skripals is zo geschreven dat je als lezer echt over de schouders meekijkt. Op deze manier wordt de aandacht van de lezer continu geprikkeld: je wilt weten wat er verder komt, de ontknoping. Maar met onderzoek naar machtige organisaties als overheden, kan verwachten dat er een tegenreactie komt. Het boek beschrijft ook de keerzijde van het succes.

Maar om te zeggen dat het collectief enkel opzoek is naar daders, is veel te kort door de bocht. In de loop van de tijd zijn er veel nieuwe taken bijgekomen. Een belangrijk onderdeel van het boek is dan ook gewijd aan wat Bellingcat precies doet. Hoewel het boek de suggestie wekt je ook over de methodes waarmee gewerkt wordt leert, is dat naar mijn mening niet voldoende teruggekomen. Er staan veel verwijzingen in naar workshops die door de organisatie worden aangeboden, dat had naar mijn mening wel iets minder gemogen.

Conclusie

In het boek staan huiveringwekkende verhalen, variërend van de burgeroorlog in Syrië tot het voorspellen van acties die door bepaalde groeperen in Amerika gepland zijn. Higgins en zijn team laten zien dat er slechts met open-bron materiaalonderzoek gedaan kan worden wat het niveau van inlichtingendiensten soms voorbijstreeft. Het is mooi om te zien dat iedereen mee kan doen om feiten achter misdaden kan achterhalen, te documenteren en de kans daarmee kan vergroten dat het recht ooit zegeviert. ‘Not all heroes wear capes’ is een veelgehoorde uitspraak die in het geval van Bellingcat zeker opgaat. Het boek is daarmee een aanrader voor iedereen met een rechtvaardigheidsgevoel.

Geciteerde werken

Higgins, E. (2021). We Are Bellingcat: Global Crime, Online Sleuths, and the Bold Future of News. Bloomsbury Publishing.